Σαζακλή Ευαγγελία, Φιλόλογος
3Ο ΓΕΛ Κορίνθου
Κριτήριο Αξιολόγησης-Προσομοίωσης
στη Νεοελληνική Γλώσσα
Γ΄ Λυκείου
Κείμενο 1
Νικολάε Στάϊνχαρτ: «Το Ημερολόγιο της Ευτυχίας», εκδ.: Μαϊστρος, Μετάφραση: Νεκτάριος Κουκοβίνος,
σσ. 355-8
«Η κοινωνία είναι σε θέση να εναντιωθεί ενάντια σε κάποια τυραννικά ή ανήθικα μέτρα μόνο όταν είναι η ίδια ηθική. Ακόμη περισσότερο αυτό ισχύει για μια δημοκρατία. Δεν μπορεί μια δημοκρατία να μην έχει ηθική και νομιμότητα. Διαφορετικά δεν είναι δημοκρατία. [....]
Για να είναι μια κοινωνία φιλελεύθερη πρέπει πρώτα να υποτάσσεται στην ηθική. Όλοι όσοι φωνάζουν με παχιά λόγια για «πολιτισμό αληθινό και σε βάθος», δεν θέλουν να καταλάβουν ή δεν τους συμφέρει να παραδεχτούν πως μια κοινωνία για να είναι πραγματικά ελεύθερη, έχει ανάγκη την ηθική. Τα παχιά τους λόγια μπορεί να ζυγίζουν χιλιάδες τόνους, αλλά μοιάζουν με τεράστιο βαρέλι, που κι αυτό ζυγίζει τόνους ολόκληρους αλλά μέσα είναι άδειο. Πρέπει να έχουμε το θάρρος να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Ο πολιτισμός, κύριοι, από μόνος του δεν φτάνει. Χρειάζεται κι η ηθική. Αυτή είναι η λέξη, που όλοι την αποφεύγουν και όλοι τη φοβούνται: ηθική! Μόνος του ο πολιτισμός δεν αρκεί. Μπορεί κάποιος να είναι μορφωμένος, και ταυτόχρονα σκληρός, ωμός, βίαιος. Κάποιοι πιστεύουν ότι είναι αρκετό για έναν άνθρωπο το δημοκρατικό συναίσθημα. Φυσιολογικό είναι, αρκετό από μόνο του όμως όχι. Το δημοκρατικό συναίσθημα δεν είναι παρά μια πολιτική άποψη για τα πράγματα, είναι κάτι που έρχεται και φεύγει, το έχεις και το αφήνεις, ανάλογα με τις περιστάσεις και με τα ενδιαφέροντά σου. […]. Τον πολιτισμό και τη δημοκρατία τα εδραιώνει η ηθική, μόνο αυτή. Η ηθική είναι η πηγή της ελευθερίας, είναι η προϋπόθεση της ελευθερίας και η ασπίδα της.
Οι θεωρητικοί της δημοκρατίας βλέπουν αλλιώς τα πράγματα: πιστεύουν πως, καταστρέφοντας τη θρησκεία, την ηθική, το σεβασμό και τη διάκριση, θα κερδίσουν τα πάντα.
Όταν όμως εγώ τους λέω πως αντί να κερδίσουν τα πάντα, θα χάσουν τα πάντα, με κοροϊδεύουν. Τι σχέση, λένε, μπορεί να έχει η ζωή μιας οικογένειας με την ελευθερία στην πολιτική, τι σχέση έχει η ηθική με τις δυνάμεις του κράτους, τι σχέση έχει η αγωγή με τα δικαιώματα; Να ξέρετε ότι κάνουν πολύ μεγάλο λάθος οι κύριοι αυτοί. Το δικαίωμα είναι μια έννοια αυτόνομη, αλλά δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο σε μια ηθική κοινωνία[…].
Αν πεις ότι οι νόμοι πρέπει να είναι σύμφωνοι με το ιδανικό της δικαιοσύνης της κοινωνίας, δεν αρκεί, διότι η κοινωνία μπορεί να έχει λανθασμένη αντίληψη για το ιδανικό της δικαιοσύνης. Αν πεις πως η ψήφος του λαού θα λύσει το πρόβλημα, κάνεις λάθος διότι η ψήφος του λαού μπορεί να φέρει ή να εγκρίνει έναν τύραννο στην εξουσία. Όποιος περιμένει να τον βοηθήσει ο πολιτισμός και η επιστήμη είναι αφελής. Του πολιτισμού και της επιστήμης δεν τους καίγεται καρφί για τα πολιτικά δικαιώματα. Αλλού είναι η βάση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι η συγκινητική και εξυψωτική, η βαριά και άγια εικόνα του καθωσπρέπει ανθρώπου. Είναι αστείο να νομίζουμε ότι μπορούν να συνυπάρξουν η πίστη και η ελευθερία με την κατάρρευση των αξιών και κάθε βασικής αρχής. Η ελευθερία, η πραγματική ελευθερία, είναι πολύτιμη και γι αυτό και είναι σπάνια.» (Διασκευή)
Κείμενο 2
Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς
π. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων,
Πρόεδρος του Ριζαρείου Ιδρύματος
Η Ελευθερία, η Ηθική και το ζην..
Αν ιχνηλατήσουμε την ανθρώπινη περιπέτεια, θα διαπιστώσουμε τους συνεχείς προβληματισμούς και τις αγωνίες του ανθρώπου για την ύπαρξή του. Ανασύροντας την ανθρώπινη σοφία, ίσως είναι δόκιμο το συμπέρασμα: Δεν πρέπει να μας απασχολεί αν ζήσουμε πολύ, αλλά πώς θα ζήσουμε ικανοποιητικά! Το να ζήσεις πολύ εξαρτάται από τη μοίρα, το να ζήσεις ικανοποιητικά από την ψυχή σου. Η ζωή είναι πολλή όταν είναι πλήρης...
Στην τέχνη του ζην, ο άνθρωπος είναι ταυτόχρονα ο καλλιτέχνης και το αντικείμενο της τέχνης (ο γλύπτης και το μάρμαρο, ο γιατρός και ο ασθενής). Το βασικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης παρουσίας είναι η ελευθερία. Ο Σαρτρ τόνιζε: είμαστε καταδικασμένοι σε ελευθερία. Για την καταδίκη αυτή δεν υπάρχει χάρη ούτε αμνηστία. Δεν είμαστε ελεύθεροι να επιλέξουμε αυτό που μας συμβαίνει, αλλά ελεύθεροι να απαντήσουμε σ' αυτό που μας συμβαίνει. Το να είμαστε ελεύθεροι να προσπαθήσουμε για κάτι δε σημαίνει ότι αυτό το κάτι θα το κατορθώσουμε απαραιτήτως. Δεν είναι το ίδιο η ελευθερία-που σημαίνει να επιλέγει κανείς στο πλαίσιο του δυνατού-με την παντοδυναμία-που θα σήμαινε να πετυχαίνει κανείς πάντα αυτό που θέλει, ακόμα και αν φαίνεται αδύνατον. Γι' αυτό, όσο μεγαλύτερη ικανότητα του «πράττειν» έχουμε, τόσο καλύτερα αποτελέσματα μπορούμε να περιμένουμε από την ελευθερία μας. Όσο πιο ζωηρή φαντασία διαθέτουμε, τόσο περισσότερα πράγματα παρατηρούμε σε λιγότερο χρόνο. Δεν πρέπει να επιλέγουμε την ελευθερία γιατί μας υπόσχεται μια ανετότερη ζωή, αλλά γιατί αναπαριστά μια αξία που δεν εξαργυρώνεται με υλικές αξίες. Στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλές δυνάμεις που περιορίζουν την ελευθερία μας, από αναποδιές της ζωής μέχρι νόμους και φορείς της εξουσίας. Όμως, και η ελευθερία μας είναι μια δύναμη στον κόσμο, η δική μας δύναμη. Η πραγματική μας ελευθερία προϋποθέτει την απόλυτη αποδοχή των περιορισμών και των εξαρτήσεων μας. Διότι μόνο αν γνωρίζουμε αυτούς τους περιορισμούς, μπορούμε να τους προσαρμόσουμε στην εσωτερική μας αναγκαιότητα.
Πραγματική λοιπόν ελευθερία είναι η γνώση της αναγκαιότητας, είτε αυτή είναι εσωτερική-η επιθυμία-είτε εξωτερική-οι περιορισμοί τον φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Ελεύθεροι είμαστε όταν ενεργούμε εν γνώσει και σκλάβοι όταν ενεργούμε εν αγνοία. Το μήνυμα: «Αν επιθυμείς να μάθεις πώς μπορείς να χρησιμοποιήσεις την ελευθερία σου, μην τη χάνεις εξαρχής θέτοντας την στην υπηρεσία άλλου ή άλλων, όσο καλοί, σοφοί και αξιοσέβαστοι και να' ναι, ρώτα πώς να χρησιμοποιήσεις την ελευθερία σου τη συνείδηση σου».
«Φεύγω»
Κάποτε έχτιζα ένα όνειρο τη μέρα,
τώρα η στράτα μου δεν πάει παραπέρα,
φεύγω, τώρα φεύγω.
Κάποτε κοίταζα τον ήλιο μες στα μάτια
κι αυτό τον ήλιο μου τον κάνανε κομμάτια,
φεύγω, τώρα φεύγω.
Τώρα ο ουρανός δε με φοβίζει όσο κι αν βρέχει,
τώρα η ελπίδα μου ταυτότητα δεν έχει,
φεύγω, τώρα φεύγω.
Φεύγω, φεύγω και παίρνω την καρδιά μου,
κι ένα τραγούδι συντροφιά μου, φεύγω, φεύγω.
Φεύγω, κι αφήνω πίσω μου συντρίμμια,
αρρωστημένους και αγρίμια, φεύγω, φεύγω,
φεύγω, τώρα φεύγω.
Δεν το αντέχω να βουλιάζω μες στο ψέμα,
τώρα κατάλαβα πως ήμουν ένα δέμα,
φεύγω,…
Πηγή: Musixmatch
Καλλιτέχνης: Αλεξίου Χαρούλα
Άλμπουμ: Ξημερώνει
Έτος: 1980
Στιχουργός: Βαρδής Αντώνιος, Αλεξίου Χαρούλα
Συνθέτης: Βαρδής Αντώνιος
Είδος Μουσικής: Ελληνική Μπαλάντα
Θεματολογία: Εγκατάλειψη
Δραστηριότητες
Θέμα Α (Μονάδες=10)
Να αποδώσετε περιληπτικά την τοποθέτηση του β΄ κειμένου σχετικά με την ελευθερία (60-80 λέξεις).
Θέμα Β (Μονάδες=15)
Ερώτημα 1ο
Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τους ακόλουθους ισχυρισμούς που αναφέρονται στα κείμενα 1 και 2:
α) Η δημοκρατική κοινωνία είναι ηθική (Κείμενο 1)
(Μονάδες= 2)
β) Είναι βέβαιο ότι μια κοινωνία θα θεσπίσει δίκαιους νόμους
(Κείμενο 1) (Μονάδες= 2 )
γ) Δεν έχει σημασία πόσο ζει κανείς, αρκεί να έχει ελευθερία να κάνει ό,τι θέλει (Κείμενο 2)
(Μονάδες= 2)
δ) Η ελευθερία είναι αυτή που καθορίζει τον άνθρωπο, αντιθέτως με τις υλικές αξίες (Κείμενο 2) (Μονάδες= 2)
ε) Ο συγγραφέας του κειμένου πιστεύει ότι η βάση της σωστής κοινωνίας είναι η οικογένεια. (Κείμενο 1) (Μονάδες= 2 )
στ) Η ποσότητα της ελευθερίας του ατόμου είναι αποτέλεσμα συνάρτησης των υλικών ανέσεων (Κείμενο 2)
(Μονάδες= 2)
ζ) Σύμφωνα με το κείμενο 2 ο άνθρωπος σκλαβώνεται αν αγνοεί τα δικαιώματα των συνανθρώπων μας, ενώ στο κείμενο 1 αν αγνοεί την ηθική. (Μονάδες= 3)
Ερώτημα 2ο (Μονάδες=15)
Οι συγγραφείς των δυο κειμένων συμφωνούν ή διαφωνούν στη θέση τους για την ελευθερία; τεκμηριώστε την απάντησή σας παραθέτοντας κειμενικούς δείκτες.
Ερώτημα 3ο (Μονάδες=15)
Να ταξινομήσετε τα 2 κείμενα σε κειμενικούς τύπους
και είδη, και να τεκμηριώσετε την επιλογές σας αφού παραθέσετε τους κειμενικούς δείκτες
Θέμα Γ (Μονάδες=15)
Να εντοπίσετε το θέμα του κειμένου (7μον) , τεκμηριώνοντας τη θέση σας με κειμενικούς δείκτες μορφής και περιεχομένου (8 μον.)
Θέμα Δ Μονάδες=30
Παραγωγή κειμένου
Επικ. Πλαίσιο: Άρθρο σε περιοδικό [αφιέρωμα στα ανθρώπινα δικαιώματα]
Πομπός: Αρθρογράφος, συνεργαζόμενος με το περιοδικό
Δέκτης: Αναγνώστες κάθε ηλικίας, μέσης μόρφωσης
Mήνυμα:
Αξιοποιώντας την άποψη του Στάϊνχαρτ: «Το δικαίωμα είναι μια έννοια αυτόνομη, αλλά δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο σε μια ηθική κοινωνία», να καταθέσετε τεκμηριωμένα την προσωπική σας θέση στο ερώτημα:
Θεωρείτε ότι οι θεσπισμένοι νόμοι από μόνοι τους μπορούν ή όχι να εξασφαλίσουν την πραγμάτωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Τι ρόλο εν προκειμένω μπορεί να έχει, θετικό ή αρνητικό, το ήθος της κοινωνίας;
(400-500 λέξεις) (μον=30)
Ενδεικτικές Απαντήσεις:
Α) Περίληψη:
Η ελευθερία, αναφαίρετο δικαίωμα του ανθρώπου, του προσφέρει τη δυνατότητα να απολαύσει τη σύντομη ζωή του. Με την προϋπόθεση ότι θα την χρησιμοποιήσει, γνωρίζοντας τα όρια, τις αδυναμίες του και τα πάθη του, καθώς και τους εξωτερικούς περιορισμούς των νόμων και των κοινωνιών. Δεν την προδίδει, δεν την ανταλλάσσει με υλικά απολαύσεις χαμηλού επιπέδου, δεν την παραδίδει σε αυτοανακηρυγμένους αρχηγούς που ψάχνουν οπαδούς. Έτσι, η συντομία της ζωής του θα αντισταθμιστεί με βαθιά ικανοποίηση. (74 λ)
Β)
1) α) Σ, ε) Λ,
β) Λ, στ) Λ
γ) Λ, ζ) Λ
δ) Σ,
2) Κειμενικοί δείκτες:
«Είναι αστείο να νομίζουμε ότι μπορούν να συνυπάρξουν η πίστη και η ελευθερία με την κατάρρευση των αξιών και κάθε βασικής αρχής. Η ελευθερία, η πραγματική ελευθερία, είναι πολύτιμη και γι αυτό και είναι σπάνια.»
Η πραγματική μας ελευθερία προϋποθέτει την απόλυτη αποδοχή των περιορισμών και των εξαρτήσεων μας. Διότι μόνο αν γνωρίζουμε αυτούς τους περιορισμούς, μπορούμε να τους προσαρμόσουμε στην εσωτερική μας αναγκαιότητα.
Πραγματική λοιπόν ελευθερία είναι η γνώση της αναγκαιότητας, είτε αυτή είναι εσωτερική-η επιθυμία-είτε εξωτερική-οι περιορισμοί τον φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Ελεύθεροι είμαστε όταν ενεργούμε εν γνώσει και σκλάβοι όταν ενεργούμε εν αγνοία. Το μήνυμα: «Αν επιθυμείς να μάθεις πως μπορείς να χρησιμοποιήσεις την ελευθερία σου, μην τη χάνεις εξαρχής θέτοντας την στην υπηρεσία άλλου ή άλλων, όσο καλοί, σοφοί και αξιοσέβαστοι και να' ναι»
Απάντηση:
Συμφωνούν ότι η ελευθερία στην πραγματικότητα δεσμεύεται από ηθικές αρχές και αξίες. το β κείμενο προσθέτει τους περιορισμούς της ανθρώπινης αναγκαιότητας και το πρώτο την σπανιότητά της
3) Κειμ. τύπος και των 2: επιχειρηματολογία
Κειμ. είδος: δοκίμια στοχαστικά (το β ίσως κάποιοι θεωρήσουν ως επιφυλλίδα, αλλά επειδή είναι απόσπασμα, σημαίνει ότι είναι μεγαλυτέρας έκτασης από μια επιφυλλίδα. Πολλά δοκίμια δημοσιεύτηκαν ως επιφυλλίδες στον τύπο - ηλεκτρονικό και έντυπο).
Κειμ. Δείκτες:
και στα 2 κειμ: Υποθετ. συλλογισμοί:Αν…/επίκληση στη λογική
α΄κείμ:θέση (χρειαζεται η ηθικη) ακολουθουν επιχειρ , πχ( βαρέλι) αρση αντίθετων επιχειρηματων: πολιτισμός χωρίς ηθικές αξιες
β΄κειμ: επίκληση στην αυθεντία (Σάρτρ), διαρθρωτικές λέξεις για συμπερασμα: γι αυτό, λοιπόν, το μήνυμα..
3) Λογοτεχνία:
Θέμα: εγκατάλειψη ανθρώπινης σχέσης με σκοπό την αληθινή ταυτότητά του, τίτλος,
Κειμ. δείκτες:
Μορφή: τριστιχα σαν τελεσίγραφα (σύντομος, κοφτός λόγος)
Περιεχ:
Σχ. λόγου: αντιθέσεις: Κάποτε-τώρα, σχήμα μεταφοράς (τον ήλιο μου τον κάνανε κομμάτια, ο ουρανός δεν με φοβίζει κλπ ,επανάληψη του ρήματος φεύγω,
επιλογές λεκτικών συνόλων: «φεύγω και αφήνω πίσω μου», «δεν το αντέχω να βουλιάζω σε ένα ψέμα»,
Χάθηκαν οι ελπίδες και η αισιοδοξία για το μέλλον
(στ. 1, 8) αδιέξοδο (στ. 2), κομμάτιασμα ήλιου (στ. 5), αδιαφορία και άρνηση και σε φαινόμενα εκτός ελέγχου της (στ. 7) απομάκρυνση /εσωτερική ρήξη /ολοκληρωτικός χωρισμός (στ. 10-11) ,αδιαφορία για τις συνέπειες (στ.12-13), αιτιολόγηση φυγής (στ.16-17).
Ερμηνευτικό σχόλιο:
Η επιλογή της φυγής είναι μια μετάθεση προβλήματος (αιτίων). Στην πραγματικότητα μεταφέρουμε τον εαυτόν μας παντού όπου πάμε. Η φυγή δεν θα εξαφανίσει τα προβλήματα ή ελαττώματα του αποχωρούντος. Αν έχουν την αιτία τους σ αυτόν που εγκαταλείπεται, η φυγή μαρτυρά έλλειψη αγάπης και σεβασμού στο πρόσωπο του άλλου, αφού αν υπήρχε αγάπη θα αγωνιζόταν για τη διατήρηση της σχέσης, ή τελικά μπορεί να φεύγει αφού έχει κάνει προσπάθειες να μείνει. Ένας γονιός δεν εγκαταλείπει εύκολα ένα παιδί του, όσο δύσκολο και να είναι. Αφού εγκαταλείπει τον σύντροφό του λείπει ο δεσμός της (θυσιαζόμενης) αγάπης.
4) Παραγωγή Λόγου:
α) Μορφή:
Τίτλος, εκλαϊκευμένο
Χαρακτήρας: επίκαιρος/ κοινωνικός
επιστημονικό/φιλοσοφικό ύφος (αποδεικτικό δοκίμιο), προσωπικός προβληματισμός
β-γ) Δομή/Περιεχόμενο:
Εισαγωγή (ή θέση μέσα στην αρχή στον πρόλογο)
Μπορούν μόνοι τους να εξασφαλίσουν τα δικαιώματα;
α) Αν Ναι=> Δεν χρειάζεται ήθος/είναι άσχετο≠
Αλλά οι άνθρωποι κατασκεύασαν τους νόμους=> εμπλέκεται ο ανθρώπινος παράγοντας=> αδύνατη ως λύση η επιλογή του «ναι»
β) Αν Όχι, τότε παίζει ρόλο το ήθος, αλλά επειδή υπάρχει η ανθρώπινη ατέλεια, το επηρεάζει
Πρόλογος:
Δεδομένο: Δικαίωμα αυτονόητο
Το στηρίζουν: οι νόμοι της κοινωνίας
Το εξασφαλίζουν: το ήθος του κοινωνικού συνόλου, που είναι ανάγκη να σέβεται, αλλά όχι να εγωιστεύεται
Ηθική: Το σύνολο των κανόνων συμπεριφοράς που καθορίζει κινήσεις και δράσεις, ατόμου, κοινωνίας κλπ, βάσει κώδικα αξιών
Κ.Θ.
Η κοινωνία είναι σύνολο μονάδων που μετρώνται σε πλειονότητες κα μειονότητες, αναλόγως το κριτήριο.
α) Αν υπάρχει ήθος=> υπάρχει σεβασμός στα δικαιώματα της μονάδας/μειονοτήτων. Η Ηθική υπαγορεύει αυστηρά τους αυτοπεριορισμούς, και το σεβασμό στα δικαιώματα των άλλων. Αν κάθε μονάδα έχει ήθος, το κοινωνικό σύνολο θα έχει ήθος=> θεσπισμένα δικαιώματα, διατήρηση/εφαρμογή δικαιωμάτων.
β) Αν δεν έχει η μονάδα ήθος, αλλά υπάρχουν νόμοι => Καταπατούνται τα δικαιώματαεγκληματική/παραβατική συμπεριφορά/ανάγκη για σωφρονισμό
γ) Αν υπάρχει ήθος στη μονάδα και δεν υπάρχουν νόμοι=> εξασφάλιση δικαιωμάτων αναλόγως με την ποσότητα και ποιότητα του ήθους της κοινωνίας.
δ) Αν ο νόμος είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα, κι ο άνθρωπος είναι ατελής => και ο νόμος θα είναι ατελής, <=> δεν θα λειτουργήσει (=εφαρμοστεί) (πλήρως) ηθικά (περίπτωση πλάνης)
Επίλογος:
1) Ο καθένας φτιάχνει τον εαυτόν τουαυτοπεριορίζεταισέβεται νόμους.
2) Διορθώνει τις αδικίες στους νόμους,=> αυξάνει το ήθος του συνόλου,εξασφάλιση των δικαιωμάτων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου