Πρώτο Κείμενο
Η μαζικοποίηση υπονομεύει τον πολιτισμό.
Στην εποχή μας έχει διαμορφωθεί ένα πολύπλευρο μέτωπο πολιτιστικής υπονόμευσης, μια απειλή κατά του πολιτισμού, που είναι μακροπρόθεσμα πολύ επικίνδυνη, διότι από το ένα μέρος λειτουργεί στο πλαίσιο των «νόμιμων» διαδικασιών, από το άλλο χρησιμοποιεί στο έπακρο και με μεγάλη αποτελεσματικότητα την τεχνολογία προς την κατεύθυνση της μαζικοποίησης του μέσου ανθρώπου και τα ηλεκτρονικά μέσα μαζικής ενημέρωσης ως όπλο ετεροκατεύθυνσης και ανεγκεφαλοποίησης της κοινωνίας στο σύνολό της. Οι ναζιστές, που χρησιμοποίησαν πολύ αποτελεσματικά το ραδιόφωνο για να αποπροσανατολίσουν το γερμανικό λαό, δε θα μπορούσαν να διανοηθούν τις δυνατότητες επηρεασμού του «πλήθους» που θα είχε αργότερα η τηλεόραση.
Ήδη στο Μεσοπόλεμο ο Αμερικανός κοινωνιολόγος David Riessman στο διάσημο βιβλίο του «Η μοναχική μάζα» αναφέρεται στην «ετεροκατεύθυνση» του σύγχρονου ανθρώπου. Αυτός όλο και σε μεγαλύτερο βαθμό χάνει τα εσωτερικά σημεία αναφοράς – πίστεις, πεποιθήσεις, ιδεολογίες – και ετεροπροσδιορίζεται περιστασιακά ή μόνιμα από έναν καταιγισμό εξωτερικών επηρεασμών. Ο άνθρωπος έτσι εύκολα μεταβάλλεται σε άβουλο και άκριτο ενεργούμενο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.
Το φαινόμενο γίνεται ακόμα οξύτερο, δεδομένης της πρωτοφανούς στην ιστορία της ανθρωπότητας, σε έκταση και ταχύτητα, μεταβολής των κοινωνικών περιβαλλοντολογικών συνθηκών, που οφείλονται στην τεχνολογική έκρηξη, στη λεγόμενη επιστημονικο – τεχνική επανάσταση. Η ταχύτητα αυτή των ρυθμών μεταβολής δεν αφήνει στο σύγχρονο μέσο άνθρωπο πολλά περιθώρια αφομοίωσης και εσωτερικής επεξεργασίας των νέων αυτών συνθηκών, πολύ περισσότερο συνειδησιακής μεταποίησης και πολιτιστικής τους αξιολογικής κατάταξης, με αποτέλεσμα ότι αναγκάζεται να προσφεύγει για την «κατανόησή» τους σε σκόπιμα προκατασκευασμένα πρότυπα αναφοράς που προσφέρουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Τα τελευταία, με τον τρόπο αυτό, «δημιουργούν» τον τύπο εκείνο του ανθρώπου που ανταποκρίνεται στη λογική της εξυπηρέτησης των υποκρυπτόμενων πίσω από τα ΜΜΕ οικονομικών και εξουσιαστικών συμφερόντων. Έναν τύπο διανοητικά υπολελλειμμένο, μαζικοποιημένο και άκριτο, ανεξάρτητα από την όποια πιθανά τέλεια αλλά μονομερή επαγγελματική του κατάρτιση (οι Γάλλοι μιλάνε για Idiots savants, σοφούς ηλίθιους), που τον που προσδιορίζουν τα αντικείμενα που αποκτά και όχι η συναίσθηση της αξίας του ως προσωπικότητας (το έχειν, όχι το είναι, όπως θαυμάσια υπογράμμιζε ο Erich Fromm). Η καταναλωτική φρενίτιδα της εποχής μας μόνο στη βάση αυτή μπορεί να ερμηνευτεί, που σημαίνει ότι είναι κατασκευασμένη και δεν ανοίγεται στην ανθρώπινη «φύση», όπως ορισμένοι επιχειρηματολογούν.
Ο ανθρώπινος αυτός τύπος είναι εύπλαστος και ευκολομεταχείριστος και η πειθήνια προσαρμοστικότητά του (well adjusted) τοποθετείται ως αυταξία στη βάση μιας λογικής που έχει θεωρητικοποιηθεί από τους μύστες της λεγόμενης «κοινωνικής μηχανικής» (social engineering), που βλέπουν τον άνθρωπο ως αντικείμενο, ως μάζα, απλό γρανάζι μιας πελώριας κοινωνικής μηχανής.
Με τα δεδομένα αυτά η «ποίηση» με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου εξαφανίζεται από τη ζωή των ανθρώπων και ένας συνθλιπτικός, ισοπεδωτικός οδοστρωτήρας όχι μόνο δεν αφήνει περιθώρια για την πραγμάτωση της διαφορετικότητας μέσα στην ενότητα – το εν διαφέρον εαυτώ των Ελλήνων – αλλά η διαφορετικότητα θεωρείται ως παθολογική αποκλειστικότητα.
Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο διαμορφώνεται και η κολοσσιαία αντίφαση της κοινωνίας της εποχής μας: από το ένα μέρος ο άνθρωπος εξατομικευμένος και αποσυλλογικοποιημένος, αποξενωμένος και αντικειμενικοποιημένος και από το άλλο άκριτο, ετεροπροσδιοριζόμενο και υποταγμένο μόριο μιας μοναχικής μάζας, που τον κονιορτοποιεί και τον εξαφανίζει ως ατομική οντότητα και προσωπικότητα. Καταφύγιο και στέγη η μάζα του ανωνυμοποιημένου και αποπροσωποποιημένου ανθρώπου, που χωρίς πυξίδα και προσανατολισμό αναζητά αυτοεπιβεβαίωση μέσα στη δυναμική του πλήθους, γεγονός που ερμηνεύει τη βιαιότητα και την επιθετικότητα που αναπτύσσεται π.χ. στα γήπεδα.
Με τα δεδομένα αυτά λοιπόν διαμορφώθηκε στην εποχή μας μια αντικουλτούρα, η οποία από άλλους δρόμους επιφέρει μια ευρύτατη απανθρωποποίηση. Ένα παγκόσμιο φαινόμενο που εκδηλώνεται ως επίθεση κατά του πολιτισμού σε πολλά μέτωπα και πάντοτε με άρμα μάχης και αιχμή του δόρατος τα ελεγχόμενα και κατευθυνόμενα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
Β. Φίλιας, Αναφορές στην κοινωνική πραγματικότητα του τέλους του 20ου αι.
Δεύτερο κείμενο
Οι συλλογισμοί των όχλων
Δεν μπορούμε να πούμε μ’ έναν απόλυτο τρόπο, ότι οι όχλοι δεν επηρεάζονται από συλλογισμούς και σκέψεις. Αλλά τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν κι’ αυτά που δρουν πάνω τους φαίνονται, από λογική άποψη , μιας τόσο κατώτερης τάξης, ώστε μόνο με τον τρόπο της αναλογίας μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε ως συλλογισμούς.
Οι κατώτεροι συλλογισμοί των όχλων είναι, όπως οι υψηλοί συλλογισμοί, βασισμένοι πάνω σε συνειρμούς: Αλλ’ οι συνειρμικές του όχλου ιδέες δεν έχουν μεταξύ τους παρά δεσμούς ομοιότητας ή διαδοχής φαινομενικούς. Αυτές συνδέονται όπως κι’ εκείνες ενός Εσκιμώου, που ξέροντας από την πείρα ότι ο πάγος, σώμα διαφανές, λυώνει στο στόμα, συμπεραίνει απ’ αυτό, ότι και το γυαλί, σώμα επίσης διαφανές, πρέπει επίσης να λυώνει στο στόμα∙ ή σαν εκείνες τις ιδέες του αγρίου, που φαντάζεται ότι τρώγοντας την καρδιά ενός θαραλέου εχθρού αποκτά τη γενναιότητά του∙ ή ακόμα σαν του εργάτη που, εκμεταλλευόμενος από έναν εργοδότη, συμπεραίνει απ’ αυτό ότι όλοι οι εργοδότες είναι εκμεταλλευτές.
Συνειρμός ανόμοιων πραγμάτων, που δεν έχουν μεταξύ τους παρά σχέσεις φαινομενικές, και άμεση γενίκευση ιδιαίτερων περιστάσεων, τέτοια είναι τα χαρακτηριστικά της ομαδικής λογικής.
Gustave Le Bon, Ψυχολογία των όχλων
Τρίτο κείμενο
‹‹ Αριστερά το φεγγοβόλημα και δεξιά η βρόμα…›› μουρμούρισε ο Ζώτος. ‹‹ Τι να συμπεράνω, σιορ Δονάτο; Ότι φυτρώνουν εντός μας και τα δύο είτε το θέλουμε είτε όχι; Πως σηματοδοτούν το καλό και το κακό εξ υπαρχής κόσμου; Ή να ψάξω για τον υπαίτιο; Φταίει ο Δήμος ή οι ανάδοχοι των σκουπιδιών; Το μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης ανήκει σε όποιον όφειλε να ελέγχει ή στους παρανομούντες; Η θέση του πολίτη ποια είναι;››
‹‹Αρκεί που γεννήθηκαν τα ερωτήματα››, νόμισε ότι μίλησε ο σιορ Δονάτος και θωρούσε αλαφιασμένος τριγύρω.
Έτσι, δυνατότερα απ’ τις άλλες, ηχούν ενίοτε οι εσωτερικές φωνές.
Γιάννης Καλπούζος, Γινάτι – Ο σοφός της λίμνης
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ.
Α1. Πώς εκμεταλλεύονται τα ΜΜΕ σύμφωνα με τον Β.Φίλια την έκρηξη της τεχνολογίας και τι είδους κοινωνία δημιουργείται; Να απαντήσετε συνοπτικά σε 60-70 λέξεις.
(15 μονάδες )
Β) 1. Απαντήστε αν οι παρακάτω προτάσεις που αφορούν το πρώτο και το δεύτερο κείμενο είναι σωστές ( Σ ) ή λάθος ( Λ ) και δικαιολογήστε με αντίστοιχα χωρία.
α) Η χειραγώγηση είναι λιγότερο εφικτή στη σύγχρονη εποχή
β) Η ραγδαία επιστημονική – τεχνική ανάπτυξη γίνεται κατανοητή απ’ όλους χωρίς κάποια διαμεσολάβηση
γ) Η διαφορετικότητα στην Ελλάδα είναι αποδεκτή
δ) Η μάζα βοηθά το άτομο να ανακαλύψει τον εαυτό του
ε) Ο όχλος σκέφτεται, αλλά οι σκέψεις του δεν είναι υψηλού επιπέδου
( 10 μονάδες )
2. α) Αφού διαβάσετε την 2η παράγραφο του πρώτου κειμένου να ανακαλύψετε τη συλλογιστική πορεία του γράφοντος και αξιολογώντας το επιχείρημά του να αναδείξετε την άποψή του.
( 8 μονάδες )
β) Στο δεύτερο κείμενο ποια είναι η αναλογία που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, γιατί την χρησιμοποιεί και ποια άποψη θέλει να παρουσιάσει μέσω αυτής;
( 7 μονάδες )
3. α) Χρησιμοποιώντας ένα συνώνυμο των παρακάτω λέξεων να στοχεύετε στο πιο απλό ύφος του κειμένου: υπονόμευση, μαζικοποίηση, καταιγισμός, κολοσσιαία, κονιορτοποιώ
( 5 μονάδες )
β) Ο συγγραφέας του πρώτου κειμένου χρησιμοποιεί την έκφραση ‹‹ σοφοί ηλίθιοι ›› . Ποιο είναι το σχήμα λόγου που επιλέγει και αποδώστε το νόημά του σε 60-80 λέξεις
( 10 μονάδες )
Γ) 1. Τι είναι αυτό που προβληματίζει τον ήρωα Ζώτο; Με ποιους εκφραστικούς τρόπους εκφράζει τις σκέψεις του; Τι σκέψεις σας γεννούν τα λόγια του και τι θα του απαντούσατε;
( 15 μονάδες )
Δ) 1. Σε ένα άρθρο σας των 350-400 λέξεων καταθέτετε τους προβληματισμούς σας για τη σχέση ευημερίας και ευτυχίας, όπως την αντιλαμβάνεται ο σύγχρονος νέος και όπως πραγματικά θα έπρεπε να την αντιλαμβάνεται, αφορμώμενοι από τη ρήση του Erich Fromm: ''Υπάρχει μια σύγχυση ανάμεσα στην άνεση και την ευτυχία. Ο σύγχρονος άνθρωπος κι ο άνθρωπος του προβλεπτού μέλλοντος για την άνεση νοιάζεται, όχι για την ευτυχία''.
( 30 μονάδες )
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ
Φιλόλογος: Θάνου Ιωάννα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου